ELÇİN YENİ – Balıkesir
Pandemi ve tam kapanma süreci nedeniyle zor günler geçiren esnafın umudu yaz sezonu. Özellikle tatil yörelerindeki esnaf, sezonun hareketli geçmesini umut ediyor.
Balıkesir Edremit’e bağlı Altınoluk Mahallesi, esnafın yaşadığı sıkıntıların en açık biçimde görülebileceği tatil beldelerinden biri. Kepenk indiren dükkânların sayısının her geçen gün arttığı mahallede, tam kapanma sonrası umutsuzluk hâkim. Tek umut ise yaz sezonunun hareketli geçmesi.
Kaz dağları eteklerine kurulu Altınoluk Mahallesi, yerli ve yabancı turistin en çok ilgi gösterdiği tatil beldelerinden. Mahalleli, yaz sezonu bitip, okullar açılınca kış dönemini sakin biçimde geçirmeye alışık. Ancak bu yıl, öncekilerden farklı. Pandemi ve sokağa çıkma yasaklarının etkisiyle esnaf, ekonomik krizin etkilerini derinden hissetmeye başladı. Devlet desteğinden yararlanamadıklarını söyleyen bölge esnafının en büyük sıkıntısı, kapanma tedbirleriyle ilgili alınan kararlar.
“Kaderimize terk edildik”
Altınoluk’un sahil kısmında yer alan ve pandemi öncesi müşterilerine yetişmekte zorlanan işletmelerden birinin şube müdürü olan Erdi Sivlim, çok zorlu bir süreç yaşadıklarını belirtti.
2020 yılında 2,5 ay, bu yıl 6 ay kapalı kaldıklarını ve büyük kayıp yaşadıklarını aktaran Sivlim, devlet yardımı alamadıklarını, çalıştırdıkları 15 kişinin maaşlarını ödemekte zorlandıklarını ifade etti.
Kazandıklarının dükkân kirasını bile karşılamadığını belirten Sivlim, dayanacak güçlerinin kalmadığını dile getirdi ve sözlerini şöyle sürdürdü:
“Kasım’da dükkânı kapattık, o zamandan beri de kapalıyız. 15 çalışanım var. Çalışanların maaşı, sigortası ve primi ödeniyor. Aynı zamanda kiramız var. Ama kazancımız yok. Başta sağlık ama artık dayanacak gücümüz kalmadı. Pandemiyle birlikte herkes evde, al-götür servisi bize kâr etmiyor. Aksine açıklanan kararlar doğrultusunda 2 motor aldık, fakat bu da bizim cebimize kâr olarak dönmedi. İşçi çıkaramıyorum, açıkçası çıkarmak da istemiyorum bu zor süreçte. Benim kiram aylık 20 bin lira iken 1000 liralık kira yardımı beni toparlamıyor. AVM açık, oteller açık, ama küçük esnaf kapalı. Bu dönemde haberleri izlemesek bile bizler de tanık oluyoruz. Pandemi kuralları gereği sandalye sayısını yarı yarıya düşürdük ama her yer kalabalık. Biz esnaf olarak kaderimize terk edildik. Bu terk ediliş bizi daha da çıkmaza sokuyor. Devlet bize yardım etmesin, ama açılalım.”
“Umudumuz yaz sezonu”
Edremit Körfezi geçiş bölgesi esnafının umutlarını yaz sezonuna bağladığının altını çizen Sivlim, şunları söyledi:
“Aşılama süreciyle birlikte bir nebze de olsa nefes almayı istiyoruz. Sezondan beklentimiz var. Ben kapatmak istemiyorum, buradan insanlar evine ekmek götürüyor. Kaç aile buradan geçiniyor.”
Altınoluk esnafının sürecin belirsizliği nedeniyle can çekiştiğini ifade eden Sivlim, çarşı esnafının kepenklerini indirdiğini, bu haksız durumun bir an önce çözülmesi için oteller, AVM’ler yerine küçük ve orta ölçekli esnafa öncelik verilmesi gerektiğini vurguladı.
“Emekli maaşımla dükkân kirasını ödüyorum”
Altınoluk mahallesinde uzun yıllardır esnaflık yapan 64 yaşındaki emekli Fransızca öğretmeni Şahin Kopuz, kendisi gibi emekli olan eşiyle birlikte Altınoluk’ta uzun süredir yaşadığını ve emekli maaşlarına ek bir gelir olarak esnaflık yaptıklarını belirtiyor. Artık emekli maaşlarının da ödeyemedikleri kiraları için gittiğini belirten Kopuz, şunları söyledi:
“Eşim ve ben emekli olduktan sonra kendimize ek bir gelir olarak yazlık kıyafet ve deniz araç-gereçlerini satmak üzere bir dükkân açtık. Fakat pandemiyle beraber elimizdeki emekli maaşlarımızdan da olduk. Bir kazancımız olmasından ziyade evimizi geçindirebiliyorduk. Dükkân-ev arasında bir döngü varken artık dükkânın kirasını da emekli maaşlarımızla ödüyoruz”.
“Vergimi ödüyorum ama dükkân açamıyorum”
Zor ve sıkıntılı bir süreçten geçtiklerini belirten Kopuz, geçen yıllara göre Altınoluk’ta kışın kalanların da oldukça fazla olduğunu ve aslında iş yapabileceklerini söylüyor. Dükkânları kapatsalar bile kirasını ve vergisini ödediğini belirten Kopuz, bankadan çektiği yardım kredisinin de faiziyle ertelendiğini belirterek, şöyle devam etti:
“Dükkânımın kirasını yıllık 100 bin lira civarı olarak ödüyorum ki bu yılın zamlı kirası daha belli değil. Ama benim vergim ve bankaya borcum belli. Dükkân kapalı, büyük marketler benim sattığım ürünü satabiliyor, internet satışları benim satış rakamlarımın önünde. Ben dükkânı açsam nasıl kazanacağım? Tam kapanmayla beraber zaten çok etkilendik. Kötünün iyisi miyim bilmiyorum ama desteğe ihtiyacımız var.”
“Dükkânı kapattıysam destek almalıyım”
Altınoluk çarşısının en işlek yerinde kuaför salonu bulunan Özlem Güvendik, eşiyle birlikte işlettikleri salonun yazın bile zararını karşılayamadıklarını, bir yılı aşkındır devam eden pandemi süresince yaz-kış çalışırlarsa salonun kazanabileceğini belirtiyor. Pandeminin ilk başlarında kira yardımı için başvuru yaptıklarını, kira yardımlarının basit usul düzenince vergi ödeyenlere yapıldığını, kendilerinin aylık vergi ödemeye tabii tutuldukları için bu yardımdan yararlanmayacakları yönünde dönüş aldıklarını belirten Güvendik, şöyle konuştu:
“2020 yılında 2 ay 10 gün boyunca kapalıydık. Kapalı kaldığımız süre boyunca kiramız, elektriğimiz, suyumuz devam etti. Kapalı dükkâna ben ödeme yapıyorum. Kendi cebimizden ödüyoruz. Evimin ekmeğinden keserek dükkân kirasını tamamlıyoruz. Buna rağmen başvurduğumuz yardım için de olumlu yanıt alamadık. Kuaför salonum kapalıysa ben destek almalıyım. Bir evim var diye zengin değilim.”
Güvendik, kuaför salonunun masraflarının arttığını ve zamlı fiyatlarla birlikte zorluğun daha da büyüdüğünü, bayram öncesi tam kapanmanın kendilerini çok etkilediğini ve en çok bu dönem içerisinde hareketli olabileceklerini belirtirken, “Bizim sektörümüz içerisinde mesafeli kalmak çok zor ve insanlar bizden korkuyor. Bundan dolayı kuaföre giderek 200 lira vermektense evine malzemesini alarak kendi işlemini kendi yapıyor. Şu zamanı etkileyen bir kriz değil bu aslında. Çok derinden etkilendik. Müşterisi olmayan ve kapalı olan dükkânın muhasebecisi, aylık parasını istiyor. Haklı, onun hakkı çünkü. Muhasebecim, bizden para isterken, kazandığı paranın zoruna gittiğini söyledi. Artık para kazanmak zorumuza gidiyor.”
“Covid-19 testi bana yapılmadı”
LGS sınav grubunda bulunan 8.sınıf öğrencisi oğlunun sınıf öğretmeninin Covid-19’a yakalanmasından sonra sınıftaki öğrencilerin evlerinde karantinaya alındığını belirten Güvendik, oğluna filyasyon ekipleri tarafından test yapılmasına rağmen, kendilerine test yapılmadığını belirtti. Güvendik, “Çocuğum okul birincisiydi. Okulların açılma durumu netleşmeden önce oğlumu dershaneye 4 bin lira civarı bir ücretle yazdırdım. Fakat sonradan okulların açılma kararıyla birlikte, dershane ücretini de peşin ödediğimiz için bir mağduriyet yaşadık. Oğlumun kendi okulunda 1 yılı aşkındır devam eden tadilat nedeniyle yüz yüze eğitimlerine başka bir ilkokulda devam ettiler. Okuldaki çoğu öğretmenle bizim sınıf öğretmenimiz de virüse yakalandı. Çocuklar evlerinde karantinaya alındı. Filyasyon ekipleri test yapmaya geldiğinde diğer aile bireylerimiz için de test yapılmasını istedim. Fakat çocuğumun test sonucu negatif veya pozitif olsa da, ancak kendimi kötü hissedersem test yapılabileceğini söylediler ve 10 gün bir karantina sürecinin uygulanmasının gerekliliği belirtildi. Ben ölünce mi test yapılacak? Sınav grubundaki bir çocuk bu süreci nasıl sağlıklı geçirsin?”
“1 yıldır kapalıyız”
Altınoluk mahallesinde uzun süredir yaşayan ve esnaflık yapan, kahvehane işletmecisi Mahzar Yıldırım, artık açılmayı beklemediklerini belirterek, şöyle devam etti:
“1 yıldır kapalı olan kahvehaneye 15 bin lira vergi borcu geldi. Aylık olarak 4 bin 500 lira kira ödüyoruz. Aç mısın tok musun diye kimse bana sormuyor. 5-6 nüfuslu bir aile geçindiriyorum. Kahvehanemde 4 elemanım çalışıyor. Borcum, kiram her şey devam ediyor ama Eylül’de bir kapattım bir daha açamadım. Geçen yaz günlük 200 lira kazandım. 200 lira kime, neye yetecek? 25 bin liraya bankadan yardım kredisi çektik. 5 ay sonra faiziyle ödeme geldi. Yasakların kaldırılmasından sonra sezon için açılmayı bekliyoruz. Benim ne dükkânım, ne kazancım var. İçtiğim bir bardak su, bir de sürekli artan borcum var.”
“Kriz masası kurduk”
Edremit Belediyesi’nin Altınoluk Şubesi Sorumlu Müdürü Mustafa Özkan ise esnafın pandemi ve yetersiz kalan devlet desteğiyle birlikte zorlu bir süreç yaşadığını söyledi. Destek için Edremit Belediyesi olarak bir kriz masası kurduklarını belirten Özkan, vatandaşın istek ve taleplerini görevlilerin yerine getirmeye çalıştıklarını ifade etti. Özkan, “Hayırsever vatandaşlarımızın desteğiyle bir bağış süreci başlattık. Bununla birlikte esnafımıza ve ihtiyaç sahiplerine 100-150 liralık bir alışveriş kartı veriyoruz ve aynı zamanda gıda yardımı yapıyoruz. Belediye, tezgâh ücretleri ve kiralarda indirime gitti. Kiracı olan esnafın kiralarında yüzde 50 indirim uygulanıyor.”