MEHMET BORAN – İstanbul
Rivayete göre kuşların en bilgesi Simurg, Kaf Dağı’nda yaşar. Onu bulmak ve varlığına dair kanıt görmek için bütün kuşlar, Kaf Dağı’na doğru yola koyulur. Ancak önlerinde aşılması gereken zorlu 7 vadi vardır. Bunlar sırayla, “istek”, “aşk”, “cehalet”, “inançsızlık”, “yalnızlık”, “dedikodu” ve “kibir” vadileridir. Bütün vadileri aşıp yolculuğu tamamlamayı başarabilen yalnızca 30 kuş olmuştur, fakat dağa vardıklarında Simurg diye bir kuşun olmadığı gerçeğiyle yüzleşmişlerdir. Çok sonradan Simurg’un aslında kendileri olduğunu fark ederler. Zira, Farsça’da “si” otuz, “murg” ise kuş demektir.
Çok çeşitli versiyonlar ile de aktarılan bu öykü, benliğin keşfi olarak sembolize edilir. Simurg, esasında gündelik hayatın koşuşturmacası içinde kaybolan insanlara, kendini bulmanın önemine atıfta bulunmak için metaforik bir göndermedir. Yani öykü ruh ile ilişkilendirilerek, bir anlamda insanın kendi ruhunun dehlizlerine yolculuk etmenin hikâyesi olarak nakledilir.
Peki efsanelerimize, masallarımıza, hikâyelerimize konu olan, çizdiğimiz resimleri, boyadığımız duvarları ve hatta kurduğumuz hayalleri süsleyen kuşları ne kadar tanıyoruz? Hayatımızda bu denli anlamlı bir konuma sahip olan kuşların dünyası bize ne anlatıyor? Hem çok yakın olup hem de çok uzak kaldığımız bu dünyayı, çocukların gözünden görmek nasıl hissettirir? Bu sorulara ve daha fazlasına yanıt mahiyetindeki bir proje, etrafımıza daha dikkatli bakmayı, keşfetmeyi ve farklı bir dünya üzerine düşünmeyi teşvik ediyor: “Kuşlar Ne Düşünüyor?”
17. İstanbul Bienali’nde dikkat çekici projelerden biri olarak öne çıkan “Kuşlar Ne Düşünüyor?” projesi, odağına 6-14 yaş arasındaki çocukları alırken, onlara eşlik eden yetişkinleri, öğretmenleri ve farklı alanlardan uzmanları, bulundukları yerdeki kuşları gözlemlemeye, onlar hakkında düşünmeye ve doğayla yeniden bağlantı kurmaya çağırıyor.
İstanbul Bienali ve İKSV Alt Kat tarafından hayata geçirilen proje, Eğitim Reformu Girişimi (ERG), Hisar Okulları, Öğretmen Ağı, Suna ve İnan Kıraç Vakfı Pera Müzesi ve Today at Apple’ın işbirliğinde, pek çok farklı disiplinden uzman, sanatçı, öğretmen, bilim insanı ve paydaşı bir araya getiriyor.
Çocuklar ve elbette yetişkinler için ziyadesiyle anlamlı olan proje, Mayıs-Aralık 2022 döneminde Türkiye’den ve dünyanın farklı ülkelerinden çocuklara ulaşmayı hedefliyor.
Proje ekibi, Ekim 2021 tarihinde çalışmalara başladıktan sonra proje partnerleriyle bir araya gelerek şimdiye kadar farklı yerlerde “Kuş Gözlem Etkinlikleri”, “Türkiye’nin Kuşlarını Öğrenme”, “Sanatçılarla Kuşların Dünyasına Yolculuk” ve “Duyularla Kuşları Keşfediyoruz” gibi çeşitli etkinlikler yaptı. Ayrıca birçok kültür-sanat mekanında ve kamu kurumlarında proje tanıtım çalışmalarının gerçekleştirildiği bu süreçte, öğretmenlere ve çocuklara/eşlik eden yetişkinlere özel iki rehber de hazırlandı. Öğretmenlerin, ilkokul ve ortaokul öğrencilerine projeyi aktarabilmesi için tasarlanan Öğretmen Rehberi’nin yanı sıra çocuklar ve eşlik eden yetişkinler için oluşturulan rehberde de ebeveynler çocuklarıyla birlikte kuşların dünyasını keşfetme sürecine dahil oluyor. Rehberlerde, projenin temel amaçları açıklanıyor ve çocuklara (aynı zamanda yetişkinlere) yönelik kuşlar hakkında birtakım sorulara yer veriliyor. Hazırlanan rehberler aracılığıyla, kuşların dünyasını daha iyi anlamaya yardımcı olacak “yeni kavram ve sözcükler” öğretiliyor, kuş gözlemi hakkında bilgiler sunuluyor ve çeşitli etkinlikler öneriliyor. Rehberlerin son sayfalarında ise meraklılara özel okuma ve araştırma önerileri için oldukça zengin bir kaynak listesi yer alıyor.
Çocukların hayal gücünü insanlı ve dijital alanlardan uzaklaştırıp, doğayla ve canlılarla olan bağlantılara yönlendirmeyi amaçlayan proje, yalnızca çocukların değil yetişkinlerin de kuşlarla ve doğayla yeniden bağlantı kurmasını sağlıyor. Rehberlerdeki ipuçları sayesinde öğretmenler ve yetişkinler, çocuklarla birlikte ortak aktiviteler yapabiliyor; dahası “çocuklar için kuşlar hakkında sorular” başlığı altındaki sorulara çocukların verdikleri yanıtlarla proje kapsamında içerikler üretebiliyor. Kuşlara dair gözlemleri de içeren bu üretimler ile dileyenler projeye katılım sağlayabiliyor. Böylelikle proje süreci, kuşları keşfetme ve çocuklardan öğrenme alanına dönüşüyor.
Projeye özel hazırlanan siteden daha ayrıntılı bilgilere ve üretilen çalışmalara erişilebiliyorken, İKSV Alt Kat sosyal medya hesabından da projeyle ilgili düzenli olarak paylaşılan eğlenceli içerikler takip edilebiliyor. Paylaşımlarda, çocukların düşüncelerine, çizimlerine ve gerçekleştirilen aktivitelere yer veriliyor. Ayrıca içinde bulunduğumuz aylarda hangi kuşları görebileceğimiz bilgisi, o kuşların ses kayıtları eşliğinde sunularak takipçilere keyifli bir deneyim yaşatılıyor. Evlere kapanmaların yaşandığı pandemi sürecinin etkilerini atlatmaya henüz başladığımız bir dönemde, “Kuşlar Ne Düşünüyor?” projesi adeta imdadımıza yetişiyor.
Hepimizin hayal dünyasında hiç şüphesiz kuşların özel bir yeri var. Dolayısıyla başımızı göğe kaldırmayı hatırlatan bu proje vesilesiyle, bir anlığına da olsa bulunduğumuz çevreyi biraz daha dikkatli inceleyelim; Simurg’u göremeyebiliriz fakat kızılgerdan ya da diğer adıyla nar bülbülü görmemiz muhtemel.