AZAT ÖZKAHRAMAN – Muş
Pandemiyle birlikte ekonomik durumu bozulan, kocaları ya da çocukları işsiz kalan kadınlar para kazanmak için kaz besiciliğine başladı, ekmek üretiminde kullanılan ancak uzun süredir yakılmayan tandırlar işler hale geldi.
Muş kırsalında yaşayan kadınlar, evin ekonomik yükünü hafifletmek için gelir getiren işlere yöneldiler. Yaşadıkları bölgede iş imkânlarının sınırlı olduğunu dile getiren Ayşe Kaya onlardan biri. Kaya, eşinin emekli olduğunu, pandemi nedeniyle daha önce Batı illerinde iş bulan çocuklarının da çalışmadığını belirtiyor: “Ben ilkokul mezunuyum, herhangi bir mesleğim yok, ev hanımıyım… Eskiden daha fazla beslerdim kaz ama yıllardır beslememiştim, süreç böyle kötüye gidince tekrardan başladım kaz beslemeye ve satmaya… Evde nüfus arttı, giderler de arttı. Böyle olunca ben de, başka ne yapabilirim diye düşününce aklıma ekmek pişirmek geldi ve yeni bir tandır alarak evde ekmek pişirip giderleri azalttım”.
Pandemiyle birlikte tandır satışları arttı
Tandır ustası Hakim Yıldız, son bir yılda tandır satışlarının arttığını belirtiyor. Müşterilerin sadece ev ekmeğinin tadı için değil, ucuz üretime olanak sağladığı için de tandıra yöneldiğini belirten Yıldız, pandemiden sonra kapanmaların arttığını ve hem sağlık hem de ekonomi nedeniyle evde üretimin ön plana çıktığını aktardı.
Tandırını bu kez satılacak ekmek üretmek için yakan isimlerden biri de Makbule Yıldız. Kaz beslemek için yeterli alanı olmadığını söyleyen Yıldız, 30 yıllık evliliği süresince ilk kez para kazanabilmek için dışarıya da ekmek üretiyor. Bu sayede ev ekonomisine katkı sağladığını söyleyen Yıldız, çalışmaktan mutlu olduğunu da belirtiyor. “Bugüne kadar ev işleri hariç herhangi bir işte çalışmadım. Maddi anlamda hep eşim çalıştı, bizlere baktı ama son birkaç aydır ben de artık çalışıyorum. Belki düzenli bir maaşım yok ama oldukça mutluyum ve tandırlığım da benim işyerim… Kendi paramı harcamanın yanı sıra eşime de katkıda bulunuyorum, kendimi daha çok mutlu hissediyorum, keşke şimdiye kadar yapsaydım. Sıcak tandır ekmeği olunca alıcısı da çok oluyor, marketlere de veriyorum, normal vatandaş da gelip alıyor evden…”
Büyükbaş hayvancılıktan kaz üreticiliğine
Ailecek hayvancılık yaptıklarını aktaran Selbi Ebik de evin ekonomik yüküne omuz veren bir diğer kadın. Normalde büyükbaş hayvancılık yaptıklarını, ancak küçük ihtiyaçlar için büyükbaş satamadıklarını, kaz besleyip satabildiklerini söyleyen Ebik, mevcut koşullarda ailenin gelirine ancak bu şekilde katkı verebildiğini belirtiyor. Yetiştirdikleri kazların birçok farklı ile gönderildiğini belirten Ebik, kazlarıyla meşhur Kars’tan bile toplu alım yapıldığını aktarıyor. Yoğun emeğinin karşılığında ise kazların tanesini 100-150 liraya satıyor.